उदयपुर । माघे संक्रान्ति । ज्योतिष शास्त्रअनुसार सूर्य धनु राशिबाट मकर राशिमा प्रवेश गर्ने दिन । त्यसैले यो दिनलाई मकर संक्रान्ति भनिन्छ । चलन चल्तीको पात्रोमा माघ १ गते सूर्य दक्षिणायनबाट उत्तरायण हुने बताइएको हुन्छ । तर माघ १ भन्दा २३ दिनअघि नै उत्तरायण भईसकेको बताइन्छ । ‘निरयण’ मान मान्नेहरूले माघे संक्रान्तिलाई सूर्य उत्तरायण हुने दिन माने पनि ‘सायन’ मान्नेहरूले पुस ७ गते नै उत्तरायण हुने मान्छन् ।
वेददेखि, पुराण र गीतासम्मका ग्रन्थमा उत्तरायण र माघ महिनाको महिमा बताइएको छ । यो दिन बिहान सबेरै उठी विशेषगरी दोभान वा त्रिवेणीमा स्नान, तर्पण गर्ने परम्परा छ । नदी, तलाउ र पवित्र स्थलमा स्नान गरी पितृतर्पण, देवपूजन, हवनआदि नित्यकर्म सकी पुरोहितहरूबाट संक्रान्ति महिमा सुन्ने परम्परा छ । ठाउँअनुसार यो दिन तिलको लडडु, घिउचाकु, तरूल, खिचडी, सेलरोटी, फुलौरा आदि दान गर्ने र खाने चलन छ । यी खानेकुराले माघको जाडोमा उष्णता दिनुको साथै स्वास्थ्यलाई समेत फाइदा पुग्ने बताइन्छ ।
माघे संक्रान्तिको आसपास सूर्य उत्तरायण हुने र विस्तारै दिन लामो हुँदै जाने र केही न्यानो बद्ढै जाने समेत हुन्छ । ऋतुको हिसावले हेमन्त सकिएर शिशिर ऋतु लाग्ने भएकाले यो पर्वको महत्व छ ।